بهداشت بیانی
در فرهنگهای واژگان، بهداشت با تعاریفی مانند «مجموعه کارهای لازم برای تندرستی»، «نگاه داشتن تندرستی» و «اصول و قوانین ناظر بر حفظ سلامت و رعایت آنها» آمده است که تقسیمبندیهای گوناگونی مانند بهداشت فردی، بهداشت محیط، بهداشت اجتماعی و … دارد. بهداشت در حرفههای مختلف به مجموعهی قوانین و مواردی گفته میشود که با رعایت آنها سلامت جسمی و یا در مواردی سلامت روانی فرد در انجام آن حرفه و موارد مرتبط با آن حفظ میشود. در گویندگی نیز مانند بسیاری از حرفههای دیگر، مواردی وجود دارد که برای ادامهی کار گویندگی و پرهیز از آسیبهای احتمالی باید به آنها توجه کرد. بهداشت بیانی یا بهداشت مورد نیاز برای گویندگان، موارد مختلفی از مراقبتهای رفتاری، پرهیز و دستور غذایی و حرکات جسمی را شامل میشود که در این یادداشت به آنها خواهیم پرداخت.
۱. نوشیدن کافی مایعات
تارهای صوتی برای کارایی مفید و طولانی به آب میانبافتی نیاز دارند که لازمهی آن نوشیدن آب به میزان کافی در طول روز است. عبور هوا از میان تارهای صوتی، اصطکاک با آنها و لرزششان باعث تولید صدا میشود. اگر افراد عادی در طول روز به صورت متوسط به نوشیدن هشت لیوان آب نیاز دارند، گویندگان و کسانی که حرفه و کار آنها با صدا و گویندگی ارتباط دارد بیشتر است. وجود میزان کافی آب در بدن، ترشح لازم بزاق را میسر میکند که با تر کردن تارهای صوتی، جلوی آسیب دیدن آنها را میگیرد. دقیقا مانند یک موتور مکانیکی که برای کارکرد درست و جلوگیری از آسیبها، نیازمند روغن برای روانکاری است، تارهای صوتی و حنجره هم نیازمند ترشح میزانی از مایع مخاطی و بزاق دهان است. علاوه بر آن، تارهای صوتی به هیدراته شدن نیاز دارند تا به میزان قابل قبولی از انرژی، انعطافپذیری و کشش برسند. میزان آب کافی در بدن، امکان هیدراته شدن این بخش را تسهیل میکند.
۲. پرهیزهای خوراکی
همونطور که پیشتر در مقاله «اهمیت نفسگیری در فنبیان و انواع شیوههای نفسگیری» توضیح دادیم، ابزار تولید صدا در انسان از طریق اندامهای بیانی شامل حنجره است. برخی از خوراکیها و نوشیدنیها باعث آسیب دیدن حنجره میشود که به برخی از آنها اشاره خواهیم کرد.
یکی از موارد بسیار مهم، پرهیز از خوردن و آشامیدن مواد خیلی سرد و یا داغ است. هر دوی این موارد میتواند به حنجره و تارهای صوتی آسیب بزند. نوشیدنیهای گازدار و الکلی نیز میتوانند باعث آسیب به تارهای صوتی شوند و یک گویندهی حرفهای باید با پرهیز از آنها و یا مصرف بسیار کنترل شده، از این آسیب پیشگیری کند.
انواع لبنیات، قند، شکر و شیرینیها با توجه به تاثیر آنها در غلیظ شدن مایع مخاطی، میتوانند باعث آسیب به حنجره شوند و باید مصرف آنها را کم و کنترل کرد. دوغ علاوه بر این که جزو خانوادهی لبنیات است، با توجه به ایجاد خلط در گلو جزو پرهیزهای نوشیدنی برای گویندگان است.
غذاهای تند و ادویهدار با توجه به احتمال افزایش حساسیت در افراد، جزو مواردی هستند که باید نسبت به مصرف آنها بسیار احتیاط کرد و در حد امکان از غذاهایی استفاده کرد که کم ادویه باشند.
مواد اسیدی و کافئیندار نیز باعث آسیب به تارهای صوتی میشوند. مصرف چای غلیظ و قهوه در درازمدت مشکلات زیادی ایجاد میکنند و در کنار آنها مواد اسیدی، ترشیجات، آبلیمو و غذاهای چرب و سرخکردنی نیز بهتر است با مدیریت و کنترل مصرف شوند و مصرف بدون برنامه و زیاد آنها باعث آسیب جدی میشود.
۳. خوراکیهای مفید
در کنار موارد پرهیزی که شاید دربرگیرندهی طیف وسیعی از خوراکیها باشند، خوراکیهای دیگری هستند که مصرف آنها نهتنها آسیبزا نیست، بلکه میتواند برای تارهای صوتی و حنجره مفید هم باشد. برای مثال طالبی یا آب طالبی با توجه به دارا بودن میزان بالایی از آب در ترکیبات خود، یکی از خوراکیهای لذیذ و مفید برای گویندگان است. سیب و آبسیب هم از خوراکیهای مفید هستند و به هیدراته شدن تارهای صوتی کمک میکنند.
دمنوشهای گیاهی گرم جزو بهترین نوشیدنیها برای گویندگان هستند. علاوه بر این که کافئین ندارند، درصدی از آب بدن را تامین میکنند و ولرم بودنشان هم باعث نرمی حنجره میشود. آب ولرم و عسل نیز از بهترین نوشیدنیهای مصرفی است که علاوه بر تاثیرات مفید بر روی هیدراته شدن، به رفع برخی گرفتگیهای سطحی حنجره نیز کمک میکند.
محلول رقیقی از نشاسته و آب گرم پیش از خواندن و یا اجرای نقش در نمایشهای صوتی، باعث نرمی و پیشگیری از گرفتگی صدا میشود. محلول شاسهی «روتارین» در آب گرم که از داروخانهها قابل تهیه است نیز برای این مورد بسیار مفید است و استفاده از آن در بین خوانندگان و گویندگان رواج زیادی دارد. مصرف میوههای تازه، ویتامینها، آجیل (به شرطی که زیاد نمکی نباشند)
۴. دود و گرد و غبار
گرد و غبار دود میتواند باعث خشکی گلو و آسیب به تارهای صوتی شوند. برخی گمان میکنند با مصرف سیگار و رسیدن به صدای دورگه، صدای آنها بهتر و خاص میشود، اما مصرف دخانیات در دراز مدت میتواند باعث آسیب رسیدن به تارهای صوتی شود. در کنار مصرف دخانیات، دود و گرد و غبارهای محیطی نیز آسیبزا هستند و در صورتی که در معرض آنها هستید، بهتر است از ماسک استفاده کنید تا میزان کمتری از دود و گرد و غبار وارد بدن شما شود. علاوه بر این، همانطور که در مقاله «اهمیت نفسگیری در فنبیان و انواع شیوههای نفسگیری» اشاره کردیم، نفسگیری در گویندگی بسیار مهم است و مصرف دخانیات میتواند به ریهها آسیب برساند.
۵. داد و فریاد و صحبت کردن با صدای بلند
پرهیز از صحبت کردن با صدای بلند و داد و فریاد هم جزو موارد بهداشت بیانی است. احتمالا تجربهی گرفتگی صدا پس از فریادهای بلند را داشتهاید. این آسیب برای گویندگان جدیتر است و میتواند باعث آسیبٰهای کوتاهمدت و بلندمدت شوند. گاهی در تئاتر یا صحنههایی از فیلمهای سینمایی و برخی اجراهای کتاب صوتی، ممکن است فرد نیاز به بالا بردن صدا و فریاد زدن داشته باشد که این کار را با تکنیکهای خاصی انجام میدهند که آسیب کمتری به عظلات تولید صدا وارد شود. بدون این تکنیکها، فریاد زدن باعث آسیب به صدا میشود و باید از آن پرهیز کرد.
۶. کم حرف زدن
تارهای صوتی و عضلات بیانی هم مانند عضلات بدن یک ورزشکار نیاز به تمرین و تجرک دارند. اگر به اندازهی کافی و برنامهریزی شده از عضلات بیانی استفاده نکنیم، ضعیف میشوند و کاراییشان کمتر و محدودتر خواهد شد. این به جزو مواردی است که به علت آسیب دیدن و به توصیهی پزشک، چند روزی کمتر صحبت کردن توصیه میشود تا التهاب و آسیبدیدگی کاهش پیدا کند.
شاید رعایت برخی از موارد گفته شد برای افراد عادی سخت باشد. اما یک گویندهی حرفهای مانند یک ورزشکار حرفهای که از بدن خود محافظت میکند و با رژیم غذایی ویژه و تمرینات منظم خود را آماده نگه میدارد، باید به عضلات بیانی و صدای خود اهمیت بدهد. در کنار موارد گفته شده، گرم کردن صدا پیش از شروع خواندن نیز جزو موارد بهداشت بیانی به حساب میآید.
دیدگاهتان را بنویسید