آکسانگذاری چیست؟
آکسانگذاری چیست؟
آکسان در معنای لغوی به معنای تاکید است. اصطلاح آکسان در فن بیان یکی از موارد پر اهمیت است که باید به آن توجه داشت، آن را به درستی تشخیص داد و به درستی آکسانگذاری را انجام داد. انتقال مفاهیم از طریق کلام و بیان در قالب کلمات و جملات انجام میشود. در جملات ممکن است یک واژه بار معنایی یا احساسی متفاوت و یا ویژهای داشته باشد و در مواردی، تاکید روی یک واژهی خاص، معنا و مفهوم جمله را تغییر بدهد. تاکید بیانی بر روی آن واژهی خاص در جمله، آکسانگذاری نام دارد. تشخیص و کاربرد درست آکسانگذاری در هنگان سخن گفتن، نه تنها یکی از اصول نخستین فن بیان است، بلکه میتواند نقش مهمی در انتقال درست مفاهیم مورد نظر داشته باشد. برای شناسایی و تشخیص آکسان باید به معنا و مفهوم مورد نظر توجه کرد و پس از آن با تاکید بیشتر بر روی آن واژه، مفهوم مورد مورد نظر را به مخاطب یا مخاطبان منتقل کرد.
قواعد شناسایی محل آکسانگذاری:
توجه به نوع جمله به لحاظ دستوری از نخستین گامهای تشخیص آکسان در جمله است.
- در جملات پرسشی، آکسانگذاری معمولا روی قید زمان یا مکان است؛ هر چند گاهی با توجه به مفهوم مورد نظر، آکسان میتواند بر روی فعل یا فاعل هم قرار بگیرد.
چند مثال:
۱. «علی صبح امروز با هواپیما به مشهد سفر کرد؟» در این جمله با آکسانگذاری روی «صبح امروز» تاکید بر زمان به سفر رفتن علی است، یعنی زمان انجام سفر مورد پرسش است، نه فاعل (علی) و یا فعل انجام شده (سفر کردن).
۲. «علی صبح امروز با هواپیما به مشهد سفر کرد؟» در این جمله با آکسانگذاری روی «علی» تاکید بر فردی است که به سفر رفته است.
۳. «علی صبح امروز با هواپیما به مشهد سفر کرد؟» در این جمله با آکسانگذاری روی «مشهد» تاکید بر مکانی است که علی به آن جا سفر کرده است.
۴. «علی صبح امروز با هواپیما به مشهد سفر کرد؟» در این جمله با آکسانگذاری روی «هواپیما» تاکید بر وسیلهایست که علی با آن سفر کرده است.
- در جملاتی احساسی و جملات حاکی از تعجب، معمولا آکسانگذاری روی فاعل و یا مفعول جمله انجام میشود، هر چند با توجه به معنا و مفهوم مورد نظر، آکسان میتواند جایگاه دیگری نیز داشته باشد.
چند مثال:
۱. «علی صبح امروز پسرش را با هواپیما به مشهد برد!» در این جمله با آکسانگذاری روی «پسرش»، تاکید بر مفعول جمله است؛ یعنی علی دختر و یا همسرش را به سفر نبرده است و یا این که تعجب از مقصد سفر، وسیلهی سفر و زمان سفر نیست.
۲. «علی صبح امروز پسرش را با هواپیما به مشهد برد!» در این جمله با آکسانگذاری روی «هواپیما» تاکید بر وسیلهایست که علی با آن سفر کرده است و تعجب از وسیلهایست که او برای سفر انتخاب کرده است؛ مقصد، زمان و فرد همراه در این آکسانگذاری اهمیت کمتری دارند.
۳. «علی صبح امروز پسرش را با هواپیما به مشهد برد!» در این جمله با آکسانگذاری روی «مشهد» تاکید بر مکانی است که علی به آن جا سفر کرده است و تعجب از مقصد سفر است، نه دیگر موارد جمله.
۴. «علی صبح امروز پسرش را با هواپیما به مشهد برد!» در این جمله با آکسانگذاری روی «صبح امروز» تاکید بر زمان به سفر رفتن علی و پسرش است، یعنی زمان انجام سفر مورد تعجب است.
- در جملات خبری، تاکید و آکسان در هر قسمت از جمله، اهمیت آن بخش و منظور گوینده را مشخص میکند. در جملات خبری با توجه به محل آکسان، میتوان معنا و مفهوم متفاوتی از جمله استنباط کرد.
برای مثال،در جملهی «من و علی پارسال بهار با موتور به شمال رفتیم.» آکسان بر روی هر کدام از قسمتهای جمله، میتواند منظور متفاوتی داشته باشد:
۱. آکسان بر روی «من» به این معناست که «من» همراه علی به سفر رفته بودم، نه حسن و یا فرد دیگر؛ زمان سفر، وسیلهی سفر و مقصد سفر در این آکسانگذاری از اهمیت کمتری برخوردارند.
۲. آکسان بر روی «علی» به معنای این است که حسن یا فرد دیگر همراه من نبوده است و میتواند پاسخ به پرسشی شبیه به این باشد که «آیا تو با حسن به شمال رفته بودی؟».
۳. آکسان بر روی «موتور» به این معناست که سفر با قطار، اتوبوس و یا اتومبیل انجام نشده است و زمان، همراه و مقصد سفر از اهمیت کمتری برخوردارند.
۴. آکسان بر روی «شمال» به معنای تاکید بر مقصد سفر است و این که برای مثال مقصد سفر جنوب و یا جای دیگری غیر از شمال نبوده است.
تاکید بر روی «پارسال» و «بهار» نیز میتواند معنایی متفاوت داشته باشد که با توجه به مثالها به سادگی متوجه تفاوت آن خواهید شد.
روشهای آکسانگذاری:
اکنون که با شناسایی محل آکسان با توجه به معنا و مفهوم مورد نظر بیشتر آشنا شدیم، نوبت به شناخت روشهای اجرای آکسانگذاری است. آکسانگذاری معمولا به سه روش انجام میشود:
۱. استفاده از مکث پیش از واژهای که آکسان بر روی آن قرار میگیرد.
۲. بالا بردن شدت و قدرت صدا در هنگام ادای واژهای که آکسان بر روی آن قرار میگیرد.
۳. بالا بردن اندازهی صدا در محل آکسان مورد نظر.
در اجرای آکسان باید به این نکته توجه داشت که میزان به کارگیری هر کدام از این روشها نباید به صورت افراطی و بیش از حد باشد. یعنی توقف بیش از اندازه پیش از محل آکسان مورد نظر، نه تنها مفهوم درست را منتقل نمیکند، بلکه میتواند کلام را منقطع و مفهوم را دچار کجفهمی کند. همچنین بالا بردن بیش از حد شدت، قدرت و یا اندازهی صدا میتواند به کلام حالت تهاجمی و پرخاش بدهد.
شناخت و رعایت قواعد آکسانگذاری نه تنها در مواردی که به صورت تخصصی به فن بیان مرتبط هستند، مانند گویندگی، مجریگری، سخنرانی و … بلکه در انتقال درست مفهوم مورد نظر به مخاطب در زندگی روزمره و اجتماعی در محیطهای مختلف هم کارایی دارد. علاوه بر آن، آکسانگذاری کمک قابل توجهی به درستی لحن و تاثیرگذاری آن دارد و همچنین مانع یکنواختی کلام و خستگی مخاطب میشود.
دیدگاهتان را بنویسید