اهمیت نفسگیری در فن بیان و انواع شیوههای نفس گیری
تنفس درست یکی از عوامل حیاتی و از جمله عوامل تامین سلامت انسان است. همان طور که سعدی شیرازی چنین گفته است: «هر نفسی که فرو میرود ممد حیات است و چون برمیآید، مفرح ذات». تمرین تنفس و یادگیری درست، علاوه بر کمک به سلامت فرد، میتواند به بالا بردن تمرکز نیز کمک کند. اهمیت تنفس برای خوانندگان، گویندگان حرفهای، بازیگران و دیگر حرفههایی که با صدا سر و کار دارند مشخص است. اما آیا اهمیت تنفس درست، برای داشتن فن بیان قوی به همین گروه محدود میشود؟ برای بسیاری از افراد دیگر و شاید خود شما ممکن است این اختلال پیش آمده باشد؛ پس از سخن گفتن طولانی، صدا دچار گرفتگی میشود و یا جملات بریده بریده و کمنفس بیان میشوند. مانند معلمی که هنگام تدریس مجبور به سرفه کردن میشود و یا دچار گرفتگی صدا میشود. یکی از دلایل این اتفاق، توجه نکرده به اهمیت تنفس درست است که در این نوشتار به آن خواهیم پرداخت.
برای پی بردن به اهمیت تنفس در فن بیان، ابتدا باید سیستم تولید صدا در انسان را مرور کنیم. اساس تولید صدا بر پایهی لرزش یا ارتعاش است و تولید صدا به وسیلهی حنجره در انسان با خارج شدن هوا از ششها و برخورد آن با تارهای صوتی و ایجاد ارتعاش انجام میشود. این صدای حاصل از ارتعاش تارهای صوتی پس از عبور از فضای دهان و برخورد با اندامهای گفتاری دچار تغییر شده که آن را شنیدنی میکند و واجها و واکهها را پدید میآورد. صدایی که با تنفس درست به وجود آمده باشد، دارای قدرت لازم است و از شفافیت خوبی نیز برخوردار خواهد بود. در نتیجه، تلفظ واجها و واکهها بهتر و درستتر انجام خواهد شد.
تنفس درست همچنین میتواند کنترل صدا را آسانتر کند. به این ترتیب شدت و ضعف صدا و همین طور برد صدا، بیشتر در اختیار گوینده خواهد بود. با تنفس درست میتوان تنشهای احتمالی در سیستم صوتی بدن، یعنی حنجره و گلو را نیز کاهش داد و از گرفتگی صدا پیشگیری کرد.
تکنیکهای تنفس درست، چند مرحلهی مشخص دارد:
۱. گرفتن نفس و هدایت آن به بخش درست: معمولا بزرگسالان در حالت بیداری و به صورت غیر ارادی نفس را به قسمتهای بالایی شش هدایت میکنند. گنجایش این بخش از شش با توجه به محصور بودن در قفسهی سینه و دندهها محدود است. ضمن این که دمیدن این نفس به تارهای صوتی، از شفافیت کمتری برخوردار است. اما هدایت نفس به قسمتهای پایینتر شش و دیافراگم، ضمن دارا بودن گنجایش بیشتر، با فاصلهی مناسب از تارهای صوتی، صدایی رساتر و شفافتر تولید میکند. به این نوع تنفس به اصطلاح تنفس دیافراگمی یا شکمی میگویند.
کارآمدترین عضلهی تنفسی دیافراگم است. عضلهای گنبدیشکل و بزرگ که در انتهای ریهها قرار گرفته است. ماهیچههای شکمی در فضای زیر قفسهی سینه به حرکت ششها کمک میکنند و به فرد قدرت بیشتری برای کنترل هوا و تخلیهی آن میدهند.
یکی از تمرینهای موثر برای داشتن تنفس دیافراگمی به این ترتیب است: با دراز کشیدن به پشت روی سطح صاف و خم کردن زانوها، یک دست در قسمت بالای قفسهی سینه و دست دیگر روی قسمت شکم قرار میگیرد. این کار این امکان را به فرد میدهد تا هنگام نفس کشیدن حرکت دیافراگم و تنفس درست محسوس باشد. سپس با تنفس آرام از بینی، آن را به قسمت شکمی هدایت کرده تا شکم حرکت کند و به سمت بالا بیایید. در این حالت باید قفسهی سینه در حد امکان ثابت بماند و حرکتی نداشته باشد. با حرکت دستها میتوان هدایت درست نفس را کنترل و هدایت کرد. سپس با منقبض کردن عضلات شکمی و لبهای جمع شده، نفس به آرامی خارج میشود. در این حالت نیز باید قفسهی سینه در حد امکان ثابت و بدون حرکت باشد.
۲. مهار نفس: با تکرار تمرین بالا، کنترل نفس بیشتر میشود و دیافراگم برای دریافت و نگهداری اکسیژن آمادگی بیشتری پیدا میکند. به این ترتیب مهار نفس هم با کنترل بیشتری صورت میگیرد.
۳. استفادهی بهینه از نفس: با تنفس دیافراگمی و تمرین مهار نفس، میتوان مرحلهی بعدی و اصلی را انجام داد که با آرامش و بر اساس نیاز، مقدار مشخصی از هوا را به آرامی خارج کرد و از آن برای تولید صدایی شفاف استفاده کرد.
تنفس با استفاده از شمارش و حبس نفس و تلاش برای بالاتر بردن زمان حبس نفس به افزودن ظرفیت و توانایی تنفس دیافراگمی کمک میکند. یادگیری و استفاده از تنفس دیافراگمی نیاز به توجه و تمرین در طول زمان دارد که این امر میتواند پایهای مناسب برای یادگیری دیگر موارد فنون بیان و پیشرفت گویندگی شود.
دیدگاهتان را بنویسید